Deze week verschijnt het boek ‘Wie noemt zijn kind nu Chardonnay?’ van Maarten van der Meer, over de herkomst van onze voornamen. Nu vernoemen niet meer gebruikelijk is, geven ouders hun kind namen als Uniek, Femque of Chardonnay. Van der Meer schrijft over de nieuwste namentrends, celebritynamen en schaamnamen. Op Quest.nl lees je alvast een exclusieve voorpublicatie!
Verboden namen
Stel je voor, je bent helemaal in de wolken na de geboorte van je kind. Maandenlang heb je nagedacht en gediscussieerd over een naam, maar uiteindelijk zijn jullie er dan toch uit. Bij de geboorteaangifte geef je de naam op aan de ambtenaar van de burgerlijke stand. En die zegt doodleuk: ‘Sorry, die naam kan ik niet accepteren. Kies maar een andere.’ Emile Ratelband maakte het twee keer mee. In 1977, toen hij zijn zoon Frans Rolls Royce wilde noemen, en in 2001 met zijn dochter Beau Aimée, die eigenlijk Tsjakkalotje had moeten heten.
Bespottelijk
Je mag je kind in Nederland bijna elke naam geven die je wilt. De huidige naamwet, die in 1970 is ingevoerd, kent maar twee beperkingen. Je mag geen achternaam als voornaam geven en een naam mag niet ongepast zijn. Die laatste beperking dient om kinderen te beschermen tegen belachelijke, aanstootgevende of op een andere manier lastige namen. Tsjakkalotje is een duidelijk voorbeeld van ongepast. Frans Rolls Royce was volgens de burgerlijke stand zelfs in strijd met allebei de beperkingen van de naamwet. De combinatie Rolls Royce was niet alleen ‘bespottelijk’, het zijn ook nog eens twee achternamen.
Geweigerde voornamen
- Socialist (1872)
- Vos (1888)
- Anarchistine (1896)
- Hertog (1901)
- Alles (1917)
- Ego (1937)
- Cinderella (1966)
- Fidel Castro Marti
- Sigismund Bismarck (1968/1969)
- Geisha (rond 1985)
- Maastricht (1993, in Maastricht)
Dienaar van God
De naamwet laat nogal wat ruimte voor eigen interpretatie, want wanneer is een naam nu precies ongepast? In het algemeen zijn ambtenaren van de burgerlijke stand heel ruimdenkend. Alleen heel extreme namen worden geweigerd, zoals Urine (bedoeld als vrouwelijke vorm van Uranus), Jezus Christus (Suzej Christus mocht wel) en Marieke Methadon. Een man van Marokkaanse afkomst vroeg de Groningse rechtbank in 2013 of hij voortaan Dienaar van God mocht heten, de letterlijke vertaling van zijn Arabische voornaam. Zo wilde hij laten zien dat hij zich verbonden voelde met zowel de islam als de Nederlandse cultuur. De rechter wees het verzoek af. Hij was bang dat de man grote problemen zou krijgen met die naam.
Rolls en Royce
Emile Ratelband mocht zijn zoon in 1977 niet Frans Rolls Royce noemen. Officieel heet zijn oudste zoon daarom Frans, maar zijn roepnaam is wel Rolls. In 2007 kreeg Rolls er een halfzusje Royce bij. De burgerlijke stand was inmiddels wel wat gewend en vond die naam geen probleem meer. Dit zijn de namen van Emile Ratelbands zeven kinderen:
- Frans (roepnaam Rolls)
- Bethke Christine Minou (roepnaam Minou)
- Charles
- Georgine
- Ninette Corita Emily Chanal (‘Tsjakkalotje’, roepnaam Beau Aimée)
- Royce Romée
- Emile Senoa (roepnaam Junior)
TomTom
Vaker dan de betekenis van een naam vormt de spelling een struikelblok. Moet een voornaam met een hoofdletter beginnen? Mag er een hoofdletter middenin staan? Zijn apostrofs toegestaan? Nee, ja en ja, vond de ambtenaar die de naam d’ICKsen heeft geaccepteerd, maar niet al zijn collega’s zijn zo ruimdenkend.
In Venray is in 1999 de naam TomTom geweigerd. De burgerlijke stand zou die naam tegenwoordig misschien als ongepast aanmerken omdat het zielig is je kind naar een navigatiesysteem te noemen, maar dat bestond toen nog niet. TomTom van der Heijden moest worden vernoemd naar de popgroep Tom Tom Club, die begin jaren tachtig een paar hits scoorde.
‘Ik vond de naam van die band destijds geweldig’, vertelde zijn vader kort na de geboorte. ‘Ik weet al jaren dat ik mijn eerste zoon TomTom wil noemen. Nu het zover is, ligt de gemeente dwars.’ De gemeente had geen moeite met de vernoeming naar een popgroep, maar struikelde over de hoofdletter in het midden. De ouders mochten kiezen uit Tom Tom, Tomtom en Tom-Tom.
Miracle of Love
Twee trekkies uit Rotterdam kregen in 2005 een dochter, die ze net als hun andere kinderen wilden vernoemen naar een personage uit de serie Star Trek: Voyager. De burgerlijke stand weigerde het meisje echter in te schrijven als B’Elana. De ambtenaar van dienst had in de Van Dale gelezen dat een apostrof een afkorting aangeeft en volgens de wet mogen in geboorteaktes geen afkortingen voorkomen. Het werd daarom Belana. Een vreemde beslissing, want er zijn meer dan veertig meisjes die B’Elana, B’elana, B’Elanna of B’elanna heten. Het hangt er maar net van af wie je treft achter het loket.
Panter Fonny Miracle of Love was de naam die Frank en Debby Elsenburg uit Amsterdam hadden bedacht voor de dochter die ze eind 1997 na tien jaar proberen eindelijk kregen. Panter was gewoon een leuke naam, Fonny een vernoeming naar oma Yvonne en dat dit liefdeswonder Miracle of Love zou heten sprak voor zich. Je voelt hem al aankomen: die laatste naam ging te ver. ‘Ik veronderstelde dat wij zelf het recht hadden een naam te bedenken, maar nu bleek dat dat de taak is van een mannetje achter een loket’, zegt Frank Elsenburg. ‘Wel twee uur heb ik daar stemming staan maken en iedereen heeft zich ermee bemoeid, maar het heeft niet geholpen.’
Hoge Raad
Als de burgerlijke stand dwarsligt kun je in beroep gaan bij de rechter. Je kunt zelfs doorprocederen tot aan de Hoge Raad, als je daar de tijd en het geld voor hebt. De ouders van TomTom hebben het erbij laten zitten. Hun zoon heet officieel Tom-Tom. Belana is op last van de rechter omgedoopt tot B’Elana. Ze was toen al twee, zo lang duurde de hele procedure. Ook Frank en Debby Elsenburg hebben hun zin gekregen. Grotendeels tenminste. De rechter vond Miracle of Love op zichzelf niet ongepast, maar de spelling wel. Het moest Miracle-of-love worden om te benadrukken dat de naam één geheel vormt.
Top-10 vreemd gespelde namen
Het is eigenlijk heel vreemd dat TomTom, B’Elana en Miracle of Love zijn geweigerd. Deze namen werden wél geaccepteerd:
- Jaere’maijah-Joshua
- LeCurWarren
- KKendra
- Physique-Da’Röché
- luuk
- Pomme-d’ Or
- RolliNHCy
- Sterre-Der-Zee
- G-K’dean
- Lou’Lou’
Te streng
Voor 1970 hoefde je niet eens te proberen je kind officieel TomTom, B’Elana of Miracle of Love te noemen. Toen gold nog de Franse wet van 11 germinal jaar XI (1 april 1803 in de Franse republikeinse kalender), die Napoleon in 1811 ook in Nederland had ingevoerd. Die wet stond alleen voornamen toe van heiligen en bekende personen uit de oude geschiedenis.
Koning Willem I zag al in 1815 dat dat voor Nederland te streng was. Vooral in Friesland en Groningen kwamen veel voornamen voor die niet aan een heilige of historische persoon te koppelen waren. Hij bepaalde daarom dat ook alle voornamen mochten worden geaccepteerd die al sinds ‘overoude tijden’ in een bepaalde streek of familie voorkwamen.
Pipo de Clown
Dat klinkt vaag en dat was het ook. Wanneer was iemand een bekende persoon? Welke periode besloeg de oude geschiedenis? Wat waren ‘overoude tijden’? Moest een naam sinds overoude tijden in Nederland voorkomen of mochten buitenlandse namen ook? Veel ambtenaren van de burgerlijke stand wisten het ook niet. Sommige vonden daarom bijna alles best, maar heel vaak zochten ze hun toevlucht tot het boek Onze voornamen van neerlandicus J.A. Meijers en de Haarlemse ambtenaar van de burgerlijke stand J.C. Luitingh. Stond een naam daar niet in, dan werd hij geweigerd.
Toen in de jaren zestig voor het eerst allerlei buitenlandse namen populair werden, zijn hierdoor veel namen afgekeurd die we tegenwoordig heel normaal vinden. Soms ging het maar om één letter. Dennis Bergkamp (1969) is vernoemd naar de legendarische oud-aanvaller Denis Law van Manchester United, maar Denis met één n was niet toegestaan. In Drachten mocht een meisje in 1963 in eerste instantie niet Marit Christel heten. De burgerlijke stand schreef die namen pas in toen haar vader erop wees dat er in Gorredijk een zekere Marith woonde en dat Mammaloe in Pipo de Clown werd gespeeld door Christel Adelaar.
Hollandsche dochter
Tussen 1942 en 1945 was de naamwet nóg strenger. Tot grote ergernis van de Duitsers grepen in de eerste oorlogsjaren steeds meer mensen de geboorte van hun kind aan om een kleine verzetsdaad te plegen. ‘J.D. Flink en C.A. Flink-Reemer geven kennis van de geboorte van een Hollandsche dochter: Emma Wilhelmina Juliana Beatrix Irene.’
In 1942 verbood de bezetter daarom voornamen waarin ‘door een opeenhooping van aan het jongste verleden herinnerende persoonsnamen een politieke gezindheid tot uitdrukking wordt gebracht’. Ook andere anti-Duitse namen, zoals Winston en Franklin (naar Churchill en Roosevelt), werden niet meer geaccepteerd.
Geweigerd: Joey en Samantha
Deze namen zijn in de jaren zestig geweigerd omdat de ambtenaar van de burgerlijke stand ze niet kende. Sommige zijn later alsnog geaccepteerd omdat de ouders konden bewijzen dat ze echt bestonden.
- Dionne
- Janice
- Jean-Paul
- Jessica
- Joey
- Loraine
- Marit
- Christel
- Pascale
- Samantha
- Savanna
- Wende
- Yolanda
Meteen na de bevrijding zagen ouders hun kans weer schoon en werd de ene Wilhelmina, Winston of Franklin na de andere geboren. Een echtpaar in Raalte dat in 1941 hun zoon nog Anton Adolf Benito had genoemd, kreeg na het vertrek van de Duitsers een dochter. Die werd heel opportunistisch ingeschreven als Irene Beatrix Margriet.
Louke
Louke: ‘Toen ik in 1960 geboren werd, hadden mijn ouders bedacht dat ze mij Anouk wilden noemen. Dat vonden ze een leuke combinatie van de voornamen van mijn grootouders Anna en Louk. Volgens de ambtenaar van de burgerlijke stand in Den Haag was Anouk echter niet toegestaan, omdat de naam niet in Nederland voorkwam. Mijn ouders hebben toen een ander verzinsel geprobeerd, Louke, en dat mocht wel. De reden: Louke was een Friese jongensnaam. Kennelijk gaf het niet dat ik geen jongetje was!’
George Walker
Eén aspect van de oude naamwet is in 1970 niet geliberaliseerd. Je mag nog steeds geen achternamen als voornaam gebruiken. Napoleon voerde dit verbod in omdat hij niet wilde dat zijn onderdanen hun kinderen de achternamen van bepaalde politici als voornaam gaven, maar hij maakte daarmee ook een einde aan een oude Nederlandse traditie.
Het was tot begin negentiende eeuw heel gewoon dat een kind de achternaam van een familielid als laatste voornaam kreeg, zoals in de Engelstalige landen nog steeds gebeurt: de overgrootvader van George Walker Bush heette George Walker. In mijn eigen stamboom komt een Wouter van Malsen Heuff voor, die de volledige naam van zijn opa Wouter van Malsen als voornaam had gekregen.
Saal Saal
Dat gebruik was zo gek nog niet, want je kon zo de achternamen van allebei de ouders doorgeven, een als laatste voornaam en een als achternaam. De laatste jaren groeit dan ook de roep om afschaffing van dit verbod. Mijn vriendin en ik hadden geluk. Wij konden de wet omzeilen omdat haar achternaam, Augustinus, ook als voornaam voorkomt. De ambtenaar keek bij de geboorteaangifte wel een beetje moeilijk toen ik opgaf dat de laatste voornaam van onze dochter Augustinus moest zijn, maar ze kon er niets tegen inbrengen.
Anky van Grunsven stuitte wel op een weigering. Zij mocht haar zoon niet Yannick Janssen van Grunsven noemen. Harry Mulisch kreeg de achternaam van zijn vriendin, Saal, maar met moeite als voornaam geregistreerd. De burgerlijke stand accepteerde die naam pas toen hij een voornamenboek liet zien waar hij in voorkomt. Mulisch en Kitty Saal waren toen nog niet getrouwd, zodat hun zoon een tijdlang Menzo Harry Kurt Saal Saal heeft geheten. ‘Het laatste Saal moet veranderd worden in Mulisch’, schreef Mulisch. ‘Als alles goed gaat kan hij zich later presenteren als Menzo Mulisch, Menzo Saal of Menzo Saal Mulisch.’
Uit de Verenigde Staten is de trend overgewaaid kinderen de achternaam van een beroemdheid als voornaam te geven. Hans Dagelet vernoemde zijn kinderen Tatum, Monk en Mingus naar de jazzgrootheden Art Tatum, Thelonious Monk en Charles Mingus. De dochter van presentatrice René Vervoorn heet Monroe. Deze namen worden toegestaan omdat ze in de Verenigde Staten ook als voornaam voorkomen. Willekeurig is het wel. Waarom mag een muziekliefhebber zijn kind wel Jagger, Lennon of Presley noemen, maar niet Hazes, Koelewijn of Brood?
Vieze Turk
Je moet niet alleen na de geboorte van je kind rekening houden met de beperkingen van de naamwet, maar ook als je je eigen voornaam wilt veranderen. Je moet daarvoor een advocaat in de arm nemen en een verzoek indienen bij de rechtbank. De half Turkse scholier Nader uit Limburg kreeg eind 2012 toestemming zijn voornaam te veranderen in een Nederlandse (uit privacyoverwegingen is niet bekendgemaakt welke). Hij werd vanwege zijn naam uitgescholden voor ‘vieze Turk’ en veel mensen gingen ervan uit dat hij moslim was, hoewel hij niets met de islam ophad.
Midden in de Hongerwinter kwam een vader de geboorte van zijn dochter aangeven. Jeanne d’Arc wilde hij haar noemen, naar de legendarische Franse vrijheidsstrijdster. De ambtenaar van de burgerlijke stand aarzelde: wat zouden de Duitsers van die naam vinden? Om problemen te voorkomen besloot hij het meisje in te schrijven als Jeanne Maria. Haar vader was het er niet mee eens en prentte haar in dat ze eigenlijk Jeanne d’Arc had moeten heten. Zo liet ze zich dan ook noemen: familie, vrienden en buren hebben haar altijd gekend als Jeanne d’Arc.
Toch zat het Jeanne niet lekker dat in haar paspoort nog altijd Jeanne Maria stond. De inmiddels 64-jarige vrouw stapte daarom in 2009 naar de rechter om een officiële naamswijziging aan te vragen. Met succes. D’Arc was weliswaar een achternaam, maar er is in Nederland niemand die zo heet. De naam was ook niet ongepast en Jeanne had ‘een voldoende zwaarwichtig belang’ bij de gevraagde naamswijziging.
Gepest met één voornaam
Dat zwaarwichtige belang is er lang niet altijd. Een vrouw genaamd Ali wilde graag Adeline heten. Ze ging twee keer per jaar golfen in Turkije en werd daar vreemd aangekeken omdat Ali een Turkse jongensnaam is. De rechter was niet onder de indruk. Ook de bajesklant die zijn opvallende voornaam wilde laten veranderen omdat hij daarmee in de krant had gestaan, had pech. De Utrechtse student Rolf maakte het nog bonter. Hij vroeg om een naamswijziging in Rolf Dudock Maurits omdat hij op zijn studentenvereniging werd gepest met het feit dat hij maar één voornaam had. ‘Dit gaat helemaal nergens over’, kopte het Nederlands Juridisch Dagblad. Dat vond de rechter ook.
‘Wie noemt zijn kind nu Chardonnay? - Waarom we heten zoals we heten’ van Maarten van der Meer (Uitgeverij Podium, € 12,50)
